Շնչախտը սոցիալական հիվանդություն է

Դեռևս անցած դարի 80-ականներից աշխարհում սկսեցին առանձին աշխատանքներ տանել բրոնխիալ ասթմայի ուղղությամբ, որովհետև այն գնալով զարգանում էր` ի դեպ, թե’ հիվանդացությունը, թե’ ընթացքը: Արդեն 1992 թ.-ին վերանայվեց ասթմայի բուն էությունը, բարդացման, սրացման վիճակները: Բանն այն է, որ բրոնխիալ ասթման դատավճիռ չէ, բայց ուղեկցվում է ամբողջ կյանքի ընթացքում: Այս անգամ էլ` Բրոնխիալ ասթմայի օրը նշվեց Մոսկվայի տանը: Մենք Անձավաբուժության հանրապետական և ՙԲնաբուժություն՚ բժշկական կենտրոնների տնօրեն Անդրանիկ Ոսկանյանի հետ զրուցեցինք ընդհանրապես բրոնխիալ ասթմայի վիճակի, խնդիրների ու իրենց կողմից առաջարկվող համալիր միջոցառումների մասին:

- Բրոնխիալ ասթման, այսուհետ` շնչախտը, բրոնխների իմունագեն հիվանդություն է և ինֆեկցիոն չէ, չի տարածվում մարդուց մարդուն: Ձեռնարկված միջոցառումները փորձում են կարգավորել խնդիրը և մասնագետներս եկել ենք եզրակացության, որ շնչախտը լուրջ խնդիր է, սակայն այնքան բժշկական չէ, որքան` սոցիական է: Դրա համար, որպեսզի շնչախտի դեմ պայքարը լինի արդյունավետ, անհրաժեշտ է, որպեսզի ՀՀ կառավարությունը շահագրգռված լինի և հասկանա դրա լրջությունը` ո’չ որպես հիվանդություն, այլ` որպես սոցիալական խնդիր: ԱՀԿ-ի կողմից նախաձեռնված տոնն էլ` նպատակ ունի գոնե այդ օրը հատկապես ուշադրություն դարձնել դրա վրա: Բոլոր զարգացած կապիտալիստական երկրները շատ մեծ ուշադրություն են դարձնում շնչախտին: Մեծ գումարներ են հատկացնում նման հիվանդների բուժման համար: Ինչո±ւ, որովհետև շնչախտից բուժելն ավելի մատչելի է, քան` դրանից հաշմանդամ դարձած քաղաքացիներին պահելը: Իսկ շնչախտով հիվանդների առնվազն 5 տոկոսը հաշմանդամ են դառնում:
Ի դեպ, այն հիվանդներն, ովքեր գրանցված են ՀՀ առողջապահության նախարարությունում, նրանք հենց այդ 5 տոկոս հաշմանդամներն են: Մյուսները` ՙյոլա՚ են գնում, ապրում են իրենց համար, շատերը նույնիսկ չգիտեն, որ իրենք հիվանդ են: 

- Իսկ շնչախտի համար կա± կոնկրետ գրգռիչների ցանկ, թե ի±նչն է խթան հանդիսանում:

- Շնչախտի համար գրգռիչ կարող են լինել մեզ շրջապատող ամեն ինչը` իրերից մինչև էկոլոգիա, սննդամթերք ու բնություն: Այն մարդիկ, ովքեր ունեն իմունային համակարգի խնդիր, կամ` ի ծնե ավելի զգայուն են, նրանք ունեն շնչախտ: Մենք հիվանդին իջեցնելով աղի հանքի Անձավաբուժական կենտրոն` նրան հեռացնում ենք բոլոր այդ գրգռիչներից և մարդու իմունային պաշտպանողական համակարգը հանգստանում ու կարգավորվում է: Դուրս գալուց հետո` իմունային համակարգն արդեն կարողանում է դիմակայել գրգռիչներին: Բուժման կուրսը 20 - 30 անգամ կրկնելու արդյունքում` շնչախտով տառապող հիվանդն այլևս հեշտությամբ է համակերպվում գրգռիչների դեմ պայքարին: Դա նման է մանկական կոնստրուկտորին, երբ մի քանի անգամ քանդել - հավաքելով` ավելի ճիշտ և վերջնականապես ենք ունենում ամբողջական պատկեր: Այնպես որ` լավ կամ` վատ ապրելը, քաղաքում կամ` գյուղում ապրելը ոչ մի նշանակություն չունի, շնչախտի համար կարևոր է գրգռիչների քանակը, որը իմունային համակարգի կողմից բերում է պատասխան արձագանքների: Օրինակ` Հյուսիս - արևելքում գրեթե չկա շնչախտ, աստիճանաբար իջնելով հարավ` այն աճում է, մինչև ասենք` Հնդկաստանում շնչախտը 100 հազար քաղաքացու կտրվածքով` 35 տոկոս է: Ծովափերին, օրինակ, տաք և խոնավ կլիմայի պայմաններում, գրգռիչների համար խթանիչներ շատ կան:

- Պարոն Ոսկանյան, իսկ որևէ համալիր միջոցառում հնարավո±ր չէ ձեռնարկել համապատասխան հիվանդների իմունային համակարգը բարձր պահելու համար:

- Միջազգային գլոբալ ծրագրի կողմից ամեն տարի նոր թեստ է առաջադրվում: Այս տավա կոչնակն է. ՙԴու կարող ես հսկել քո ասթման՚: Իսկապես` քաղաքացին կարող է ինքնահսկել այն, եթե բժիշկի կողմից ստանա անհրաժեշտ ինֆորմացիա և` հետևողական լինի դրանց կատարման հարցում:
Ես առաջարկեցի և հիմա էլ մասնավորեմ, որ Հայաստանի 7 հազար շնչախտով հիվանդներն անցնեն սկրինինգ: Մեր` Ասթմայի հանրապետական կենտրոնի կողմից, որի կազմում են Անձավաբուժության և ՙԲնաբուժություն՚ կենտրոնները, առաջարկում ենք այնպես անել, որ բժիշկները ճիշտ մոտեցում ունենան շնչախտի հանդեպ, որի արդյունքում էլ` հիվանդների թիվը կնվազի: Մեր ձեռնարկած քայլերի արդյունքում 1992 թ.-ից առ այսօր շնչախտից հաշմանդամությունը և մահացությունը երեք անգամ նվազել է: Ցուցանիշներն, իհարկե, ուրախալի են, բայց խնդիրն այն է, որ քայլեր է պետք ձեռնարկել երեխաների շրջանում շնչախտը հաղթահարելու համար, իսկ դա հնարավոր է դեռահասությունից երիտասարդությանն անցնելու, այսինքն` սեռահասուն դառնալու ընթացքում: Մինչդեռ` մինչ այդ պետք է նրանք լինեն անձավում կամ` վերգետնյա գալո - կամերայում:
Մշակել ենք ծրագիր, որը սակայն ֆինանսավորել է պետք: Դրա իրականացման արդյունքում` համոզված եմ, որ հանրապետությունում կտրուկ կնվազի չափահաս քաղաքացիների շրջանում շնչախտով հիվանդների թիվը: Այդ ճանապարհով են գնում բոլոր զարգացած պետությունները: Անհրաժեշտ է` ոչ թե հետևանքը բուժել, այլ` պատճառը: Բնությունն ունի այն կարգավորիչները, որոնք երեխաներին կբուժեն, եթե նրանք տարին մեկ անգամ անցնեն անձավաբուժության կուրս: Հիմա, երբ առանց որևէ միջամտության սեռահասունության շրջանում նրանք 1/3-ով հաղթահարում են շնչախտն, ապա անձավաբուժությունից հետո այդ ցուցանիշը կհասնի` 2/3-ի: Դա փաստ է: Նրանք ֆիզիկապես ավելի լավ կաճեն, լավ կսովորեն, և առօրյա կյանքում լիարժեք քաղաքացիներ կլինեն: Թեև` նրանց բժշկական անձնագրում պետք է գրել, որ երբևէ եղել են շնչախտի հիվանդացության ռիսկային խմբի մեջ, որպեսզի նրանք հետագայում դա հաշվի առնեն և այսպես կոչված` ՙհամը չհանեն՚: Այս ամենը հնարավոր է միայն բժշկական և սոցիալական ոլորտների աշխատողների համատեղ ջանքերի ու ֆինանսական ներդրման արդյունքում, երբ պետական այրերը շահագրգռված կլինեն այդ հարցում: Պարզապես անհրաժեշտ է, որ երեխաներն առաջին դասարանում` ծնողների օգնությամբ, լրացնեն մեր կողմից կազմված հարցաթերթիկը: Օրինակ. մեր միջոցներով մայրաքաղաքի Շենգավիթ համայնքի 28 դպրոցներում անցկացված հարցումներն արձանագրել են ոչ թե պոլիկլինիկաների գրանցած 0,9 տոկոս շնչախտ, այլ` 12,6 տոկոս, բացի դրանից` 8 տոկոսն էլ գտնվում է ռիսկային խմբի մեջ:
Այս ամենը որպես բիզնես հնարավոր չէ և չի կարելի դիտարկել: Պարզապես, որպեսզի երեխաները բուժման կուրսի ժամանակ նաև չկտրվեն հանրակրթությունից, ժամանակին առաջարկել էինք նաև Անձավաբուժությանը կից մանկապարտեզներից մեկը դարձնել ուսումնական կենտրոն, որտեղ կուսանեն մարզերից եկած աշակերտները:
Եվ վերջում ավելացնեմ, որ մեծահասակների շրջանում անցկացրած մեր հարցումների արդյունքներով` անձավաբուժություն անցածները տասը անգամ ավելի քիչ են գտնվել բուժական տեղեկանքով արձակուրդում, քան նրանք, ովքեր երբևէ չեն եղել աղի հանքի Անձավաբուժական ստորգետնյա կենտրոնում կամ` ՙԲնաբուժության՚ գալո - կամերայում: