Գեղարքունիքի մարզկենտրոն Գավառը, ժողովրդական լեզվով` Քյավառ, նման չէ քաղաքի, առավել ևս` մարզկենտրոնի: Փոշոտ ու կիսաքանդ փողոցներ, ավերակ, կարծես` խորհրդային տարիներից ի վեր անտերության մատնված մի բնակավայր, որտեղ միայն խրուշչովյան չորսհարկանիներն են փոքր-ինչ հուշում, թե պետք է որ քաղաք լինի: Երկար, ոլորապտույտ ճանապարհն անընդհատ ներքև իջնելով հասցրեց հրապարակ, որտեղ եկեղեցի, երբեմնի հանրախանութ, մարզկենտրոն ու հյուրանոց կա, սակայն արտաքին ոչ հրապույր տեսքը մատնում է չքավորությունը: Երբեմնի հյուրանոցի առաջին հարկի մի փոքր անկյուն ծառայում է իբրև ավտոկայան: Խմբագիրը գնաց մարզպետի հետ հանդիպման, ես էլ` ինչպես մյուս մարզերում, զրույցի բռնվեցի քաղաքացիների հետ:
Հետաքրքրվեցինք, թե ինչպե±ս են ապրում քյավառցիները: Վանիկը մատնանշեց ամենացցուն օրինակը. ՙՍտեղից մինչև հիվանդանոց, որ սաղ - սալամաթ հասնես, ուրեմն` էլ քո նման տղա չկա: Գավառի մի վախտվա շրջանը 16 գյուղ ունի, էդքանի ու էս քաղաքի մարդկանց համար էդ մի հիվանդանոցն ա, բայց Աստված չանի, մահամերձ հիվանդ լինի` ճանապարհին մեռնում ա, ծննդկանն էլ` էդ քարուքանդ ճամփին ավտոյի մեջ ա ազատվում՚:
Մեր խիստ բարձրաձայն ու քյավառա բառուբանով զրույցից անմասն չմնացին հարևանությամբ կայանած տաքսիների վարորդները: Երևան - Գավառ երթուղու տաքսու վարորդ Կարենն իր օրինակն ավելացրեց. ՙԷդ հիվանդանոցից, էս Թթաստան թաղամասից մի քիչ էն կողմ Արծվաքար գյուղ կա, եթե հիմի մի հատ արծվաքարցի գա, ասի 10 հազար դրամ եմ տալիս, քշի մեր գյուղ, էլի էդ չեմ քշի: Ինչի±, որտև ճամփեն էնքան քանդված ա, որ պիտի քշեմ, հետո էլ էդքան տամ, որ ավտոյի շտանգեքի ռեզինները փոխեմ, բա իմ քյարն ի±նչ ա ...՚:
Գավառին կարծես տեր չկա, ընդհանրապես, ինչո±ւ է այդպես անմխիթար քաղաքի վիճակը` հարցրեցինք: Քաղաքապետ Մարտիրոսյանին Հովհաննես Թամամյանի գործով ձերբակալե±լ են, որ քաղաքը մնացել է անտեր. ՙՉըմ գինա, բայց խի± պիտի ձերբակալեն: Չըմ գինա` թե’ քաղաքում ա, թե’ քաղաքում չի, բայց գինամ, որ ձերբակալված չի՚,- վրա բերեց հարևանությամբ կանգնածը:
Մանկահասակ երեխաների հետ երկու կանայք էին անցնում: Նրանք էլ խառնվեցին մեր խոսքուզրույցին ու այն ինքնաբուխ ստացվեց: Երբ իմացան, որ լրագրող եմ, վրա բերեցին, թե. ՙՄանկապարտեզի կողմում եղե±լ եք ...՚: Ո±ր մանկապարտեզի,- հարցնում եմ,- ինչի±, մարզկենտրոնում ընդամենը մե±կ մանկապարտեզ կա: ՙՉէ, մեկը չի, մի քանիսն են, բայց բոլորի մոտ էլ նույն վիճակն ա: Ճամփեքը հիվանդանոցինից բեշ - բեթար, գյոլած ջուրը հոտել, արդեն մեջը գորտեր են կռկռում: Էդ ճամփեքով էլ էրեխեքն անցնում, մանկապարտեզ են գնում: Էն խուլ գեղերանքից էլ երևի երազում են էս քաղաքում ապրեն: Դրսից ուրիշի աչքն ենք հանում, ներսից` մերը, ախպերս ...՚:
Մեկ անգամ չէ, որ ոչ հաճելիորեն զարմանում ենք քաղաքամայրից դուրս հանդիպումներում, սակայն Գավառում բնակիչների չքավորությունը, նրանց իսկ բնորոշմամբ, կատարյալ է: ՙՔյավառցին ինչ ունի - չունի, էս բանկերը տենո±ւմ ես,- աջ ու ձախ է մատնացույց անում վարորդ Կարենը,- սա~ղ ընդեղ լցուկ ա: Ոսկի, արծաթ ունեն` ընդի ա, ավտո, տուն, անշարժ ու շարժական` ինչքան ծախելու լավ բան կա, հըմեն բանկեր լցուկ ա: Մե խատ քյավառցի չես գտնի, որ բանկերին պարտք չըլնի: Ինչի± մասին ես խոսում, այ ախպերս, ստեղ կյանք չկա: Մարդիկ գոյություն են քարշ տալիս, էդքան մի բան: Իրանք են ու իրանց վրի մաշված շորերը, պըրծ ...՚:
Բա արտագնա աշխատանքի` Ռուսաստան չեն գնո±ւմ, փող չեն բերո±ւմ` հարցրեցինք. ՙԳնում են, ո±նց չեն գնում, բայց դե էդ էլ ա սուտ: Բերածով պարտքերն են փակում, Նոր տարի են անում, ու սկսում թազա պարտքեր անել մինչև հաջորդ աշուն: Թե մի բան էլ, Աստված չենա, պատախա, էլ պրծավ, ընտանիքը կործանվում ա: Անցած օրը Սևանա տրասին մի ջահել տղու ժիգուլու բենզինը պրծել ա, ի±նչ աներ, վերա ա կացել, որ բրդի` մինչև կալոնկեն: Մի խատ սպիտակ ավտո ա էկել, իրան էլ, իրա ավտոյի դուռն էլ հավաքել, գնացել ա: Չըմ գինա, քանի ժամ ճամփին ընկած ա մնացել էդ տղեն, մինչև մեկը կանգնել, զանգել ա միլիցա, եկել տարել են: Հիմա նա 6 ու 4 տարեկան ճժեր ունի, վըն պիտի պախա±, պըրծ, էդ տունը քանդվավ: Ո±վ պիտի գործը բացա, խփածի ավտոյի գույնը իրա մաշնի վրեն մնացել ա, բայց տերն ո±վ ա ...՚:
Գավառից հետմիջօրեին` ժամը 16:30-ից հետո քաղաքամայր հասնելու համար երթուղային էլ չկա, միակ հույսը այս տաքսիստներն են` 1500 դրամով: Մյուսներին չի թողնում խոսել, եղածն էլ ՙշաքարով է կտրում՚ վարորդ Կարենը. ՙՆայե’ք, ժուռնալիստ ախպրտիք, էս ձախ թևի կանաչ տարածքը տենո±ւմ եք, ըստեղ ժամանակին այգի կար, կարուսել կար, մարդիկ իրիկունները ման էին գալի: Հիմի իրիկվա 6-ից հետո մարդ չես տենա քյավառա քուչեքը, էլի ինչի±, որտև մենակ փոշի ու կեղտ ա, զիբիլը հելել, ոտի հետ էթում ա, այգին էլ քանդվել, պրծել ա, այ տղա, կարուսելներն էլ քանդին - կերան, ի±նչ արին, չիդեմ՚: ... ՙԲա էս կիսակառույցները տենո±ւմ եք,- բավական առաջացել ենք արդեն, Գավառից դուրս եկել,- դրանք 90-ականներին են կառուցվել ու սենց էլ կիսատ - պռատ մնացել անտեր: Մեր օրերում էլ ո±վ կարա շենք սարքա, նստի մեջը: Սուտ երկիր ա, տենց էկել ա, տենց էլ` շարունակվում ա ...՚: Քիչ այն կողմ էլ ճամփեզրին մի գյուղ է ցույց տալիս, որ ժամանակին Սևանի հաշվին էր ապրում, հիմա` Կարենի բնորոշմամբ. ՙժողովուրդը սովի են մատնվել ...՚:
Սևանի ջուրը բարձրանում է, լավ է, բայց երբեմնի անտառածածկ տարածքը կտրվել, ճանապարհը բարձրացվել է, բայց էլի խնդրի լուծում չի` ջուրը ճանապարհն անցել է հակառակ կողմ` տակից: Ետդարձի ամբողջ ճանապարհին խմբագիրս չխոսեց, իրենից չի, բայց դե Գեղարքունիքի մարզպետ Նվեր Պողոսյանն ի±նչ է ասել, տպագրված վիճակում կկարդամ: Այս արտագնա սոցիալական նյութն էլ մի տեսակ տխուր ստացվեց, էս հատվածն էլ խմբագիրը կհանի, բայց թե ի±նչն էր պատճառը` չգիտեմ: Հայտնի է միայն, որ Քյավառից ո’չ օղու հոտ առանք, ո’չ էլ` կատակասիրության, հումորի նշույլ նկատեցինք: Երևում է` Գավառ - Քյավառում էլ առաջվա պես չեն խմում ...
Հ.Գ. Բառբառով ավելի կոլորիտով է:
Մեր խիստ բարձրաձայն ու քյավառա բառուբանով զրույցից անմասն չմնացին հարևանությամբ կայանած տաքսիների վարորդները: Երևան - Գավառ երթուղու տաքսու վարորդ Կարենն իր օրինակն ավելացրեց. ՙԷդ հիվանդանոցից, էս Թթաստան թաղամասից մի քիչ էն կողմ Արծվաքար գյուղ կա, եթե հիմի մի հատ արծվաքարցի գա, ասի 10 հազար դրամ եմ տալիս, քշի մեր գյուղ, էլի էդ չեմ քշի: Ինչի±, որտև ճամփեն էնքան քանդված ա, որ պիտի քշեմ, հետո էլ էդքան տամ, որ ավտոյի շտանգեքի ռեզինները փոխեմ, բա իմ քյարն ի±նչ ա ...՚:
Գավառին կարծես տեր չկա, ընդհանրապես, ինչո±ւ է այդպես անմխիթար քաղաքի վիճակը` հարցրեցինք: Քաղաքապետ Մարտիրոսյանին Հովհաննես Թամամյանի գործով ձերբակալե±լ են, որ քաղաքը մնացել է անտեր. ՙՉըմ գինա, բայց խի± պիտի ձերբակալեն: Չըմ գինա` թե’ քաղաքում ա, թե’ քաղաքում չի, բայց գինամ, որ ձերբակալված չի՚,- վրա բերեց հարևանությամբ կանգնածը:
Մանկահասակ երեխաների հետ երկու կանայք էին անցնում: Նրանք էլ խառնվեցին մեր խոսքուզրույցին ու այն ինքնաբուխ ստացվեց: Երբ իմացան, որ լրագրող եմ, վրա բերեցին, թե. ՙՄանկապարտեզի կողմում եղե±լ եք ...՚: Ո±ր մանկապարտեզի,- հարցնում եմ,- ինչի±, մարզկենտրոնում ընդամենը մե±կ մանկապարտեզ կա: ՙՉէ, մեկը չի, մի քանիսն են, բայց բոլորի մոտ էլ նույն վիճակն ա: Ճամփեքը հիվանդանոցինից բեշ - բեթար, գյոլած ջուրը հոտել, արդեն մեջը գորտեր են կռկռում: Էդ ճամփեքով էլ էրեխեքն անցնում, մանկապարտեզ են գնում: Էն խուլ գեղերանքից էլ երևի երազում են էս քաղաքում ապրեն: Դրսից ուրիշի աչքն ենք հանում, ներսից` մերը, ախպերս ...՚:
Մեկ անգամ չէ, որ ոչ հաճելիորեն զարմանում ենք քաղաքամայրից դուրս հանդիպումներում, սակայն Գավառում բնակիչների չքավորությունը, նրանց իսկ բնորոշմամբ, կատարյալ է: ՙՔյավառցին ինչ ունի - չունի, էս բանկերը տենո±ւմ ես,- աջ ու ձախ է մատնացույց անում վարորդ Կարենը,- սա~ղ ընդեղ լցուկ ա: Ոսկի, արծաթ ունեն` ընդի ա, ավտո, տուն, անշարժ ու շարժական` ինչքան ծախելու լավ բան կա, հըմեն բանկեր լցուկ ա: Մե խատ քյավառցի չես գտնի, որ բանկերին պարտք չըլնի: Ինչի± մասին ես խոսում, այ ախպերս, ստեղ կյանք չկա: Մարդիկ գոյություն են քարշ տալիս, էդքան մի բան: Իրանք են ու իրանց վրի մաշված շորերը, պըրծ ...՚:
Բա արտագնա աշխատանքի` Ռուսաստան չեն գնո±ւմ, փող չեն բերո±ւմ` հարցրեցինք. ՙԳնում են, ո±նց չեն գնում, բայց դե էդ էլ ա սուտ: Բերածով պարտքերն են փակում, Նոր տարի են անում, ու սկսում թազա պարտքեր անել մինչև հաջորդ աշուն: Թե մի բան էլ, Աստված չենա, պատախա, էլ պրծավ, ընտանիքը կործանվում ա: Անցած օրը Սևանա տրասին մի ջահել տղու ժիգուլու բենզինը պրծել ա, ի±նչ աներ, վերա ա կացել, որ բրդի` մինչև կալոնկեն: Մի խատ սպիտակ ավտո ա էկել, իրան էլ, իրա ավտոյի դուռն էլ հավաքել, գնացել ա: Չըմ գինա, քանի ժամ ճամփին ընկած ա մնացել էդ տղեն, մինչև մեկը կանգնել, զանգել ա միլիցա, եկել տարել են: Հիմա նա 6 ու 4 տարեկան ճժեր ունի, վըն պիտի պախա±, պըրծ, էդ տունը քանդվավ: Ո±վ պիտի գործը բացա, խփածի ավտոյի գույնը իրա մաշնի վրեն մնացել ա, բայց տերն ո±վ ա ...՚:
Գավառից հետմիջօրեին` ժամը 16:30-ից հետո քաղաքամայր հասնելու համար երթուղային էլ չկա, միակ հույսը այս տաքսիստներն են` 1500 դրամով: Մյուսներին չի թողնում խոսել, եղածն էլ ՙշաքարով է կտրում՚ վարորդ Կարենը. ՙՆայե’ք, ժուռնալիստ ախպրտիք, էս ձախ թևի կանաչ տարածքը տենո±ւմ եք, ըստեղ ժամանակին այգի կար, կարուսել կար, մարդիկ իրիկունները ման էին գալի: Հիմի իրիկվա 6-ից հետո մարդ չես տենա քյավառա քուչեքը, էլի ինչի±, որտև մենակ փոշի ու կեղտ ա, զիբիլը հելել, ոտի հետ էթում ա, այգին էլ քանդվել, պրծել ա, այ տղա, կարուսելներն էլ քանդին - կերան, ի±նչ արին, չիդեմ՚: ... ՙԲա էս կիսակառույցները տենո±ւմ եք,- բավական առաջացել ենք արդեն, Գավառից դուրս եկել,- դրանք 90-ականներին են կառուցվել ու սենց էլ կիսատ - պռատ մնացել անտեր: Մեր օրերում էլ ո±վ կարա շենք սարքա, նստի մեջը: Սուտ երկիր ա, տենց էկել ա, տենց էլ` շարունակվում ա ...՚: Քիչ այն կողմ էլ ճամփեզրին մի գյուղ է ցույց տալիս, որ ժամանակին Սևանի հաշվին էր ապրում, հիմա` Կարենի բնորոշմամբ. ՙժողովուրդը սովի են մատնվել ...՚:
Սևանի ջուրը բարձրանում է, լավ է, բայց երբեմնի անտառածածկ տարածքը կտրվել, ճանապարհը բարձրացվել է, բայց էլի խնդրի լուծում չի` ջուրը ճանապարհն անցել է հակառակ կողմ` տակից: Ետդարձի ամբողջ ճանապարհին խմբագիրս չխոսեց, իրենից չի, բայց դե Գեղարքունիքի մարզպետ Նվեր Պողոսյանն ի±նչ է ասել, տպագրված վիճակում կկարդամ: Այս արտագնա սոցիալական նյութն էլ մի տեսակ տխուր ստացվեց, էս հատվածն էլ խմբագիրը կհանի, բայց թե ի±նչն էր պատճառը` չգիտեմ: Հայտնի է միայն, որ Քյավառից ո’չ օղու հոտ առանք, ո’չ էլ` կատակասիրության, հումորի նշույլ նկատեցինք: Երևում է` Գավառ - Քյավառում էլ առաջվա պես չեն խմում ...
Հ.Գ. Բառբառով ավելի կոլորիտով է:
No comments:
Post a Comment