Սերմն առողջ է, ափսոս անդաստանն է ապական …

Մեր գրավոր հարցերին էլ.փոստով պատասխանել է բեմադրիչ, գրող, հրապարակախոս, հայագետ, իսկ հիմնականում` որպես ազգաբան ու էաբան, Հայաստանից վտարանդի ֆրանսաբնակ Ալեքսանդր Արորդի Վարպետյանը:

- Պարոն Վարպետյան, ինչպե±ս դարձաք վտարանդի, թեև` եթե չեմ սխալվում Երևանում շարունակում եք պահել Էության գրասենյակը և բավական համախոհներ ունեք:

- Վտարանդի եմ դարձել 1999 թ. հոկտեմբեր 27-ին Հայաստանի խորհրդարանում ոճրագործության և դրանից հետո Հայաստանում ներքին և արտաքին քաղաքական փոփոխությունների հետևանքով: Պաշտոնապես` այդ պատճառաբանված է ՙՀՀ-ում օտարերկրյա քաղաքացիների իրավական կարգավիճակի մասին՚ նախկին` ապա 2007 թ. փետրվարի 4-ին ուժի մեջ մտած ՙՕտարերկրացիների մասին՚ ՀՀ օրենքի 8-րդ հոդվածի 1-ին կետի /գ/ և /զ/ ենթակետերի պահանջների համաձայն: Այն են. գ) գոյություն ունեն հավաստի տվյալներ, որ նա իրականացնում է այնպիսի գործունեություն, մասնակցում, կազմակերպում կամ հանդիսանում է այնպիսի կազմակերպության անդամ, որի նպատակն է` վնաս պատճառել Հայաստանի պետական անվտանգությանը, տապալել սահմանադրական կարգը, թուլացնել պաշտպանունակությունը, զ) ՙգոյություն ունեն նրա կողմից Հայաստանի Հանրապետության պետական անվտանգությանը կամ հասարակական կարգին այլ լուրջ եւ հիմնավոր սպառնալիքներ՚ : Համարյա al qaida …

- Այդքան զավեշտակա±ն է պաշտոնական պատճառաբանությունների անհեթեթությունը:

- Կա այլ մեկ խայտառակ օրինազանցություն: Ես Ֆրանսիայից մանուկ հայրենադարձս, եղել եմ խորհրդային Հայաստանի քաղաքացի 1948 թ.-ից: 1991 թ. այն պաշտոնապես վերաձևակերպվեց որպես ՀՀ քաղաքացիություն, սառեցվեց 1994 – 95 թթ. երկքաղաքացիության մասին օրենքով, որն էլ չեղյալ հայտարարվեց ՀՀ կառավարության 20. 09. 2007 թ. N1116-Ն որոշմամբ: Նույն այդ որոշմամբ փաստացի պիտի վերականգնվեր իմ ՀՀ քաղաքացիությունը, սակայն նոր մի խարդավանքով այդ դիմումս նույնպես մերժվեց: Մնում է տալ տարրական մեկ – երկու հարց, ինչո ±ւ են ՀՀ իշխանությունները տրվել այսպիսի խարդավանքների, որո±նք են ոչ միայն վտարման` այլև մոլեգին բանսարկումների և անգամ Սփյուռքում հետապնդումների բուն պատճառները, և ի±նչ են այդքան համառորեն թաքցնում ՀՀ իշխանությունները, երբ հնարավոր էր արգելքի վերացմամբ փակել այս խնդիրն ու բերանս, ինձ վերցնելով անմիջական հսկողության տակ:

- Ըստ Ձեզ, ինչո±ւ և ո±վ կամ ովքե±ր չեն թողնում գալ Հայաստան և մինչև ե±րբ կշարունակվի այդ քաղաքականությունը:

- Չմանրանալու համար միայն պնդեմ: Պատճառը` 1999 թ. հոկտեմբեր 27-ի ոճրագործությունն է, պատասխանատուն` ՀՀ երկրորդ նախագահը, Հայաստան նույնիսկ կարճատև մուտքի արգելողները` նրա սքող – բացահայտ ՙգվարդիան՚, հատկապես ՙգլխիս գործ սարքած՚ դավադիրները: Այս քաղաքականությունը կշարունակվի մինչև ՙղարաբաղյան իշխանության՚ երկարակեցությունը և Մոսկվայի նրանց հովանավորությունը: Այսինքն` շատ երկար …

- Դուք երբեք հակառուսական կողմնորոշում չեք ունեցել, հիմա` Ռուսաստանի կողմից գաղութացվող Հայաստանում` ի±նչ կարող եք անել, որ չեն կարող` ուրիշները:

- Թույլ տվեք հարցին պատասխանել հարցով: Ես ընդհանրապես որևէ երկրի ազգության դեմ չեմ եղել, այլ գործել եմ միայն հանուն հայոց ինքնագիտակցության, հոգևոր և բանական վերաճի` որպես գոյապահպանման, կայացման ու հարատևման անշրջանցելի նախապայման: Այս առումով, կարո±ղ էի արդյոք լինել նաև Ռուսաստանի համար սպառնալիք …

- Միևնույն ժամանակ` Դուք գործելով հոգևոր դաշտում որևէ կերպ վտա±նգ եք սպառնում Հայ Առաքելական եկեղեցուն, նրա դավանանքին: Թերևս` գաղտնիք չէ նաև, որ շատ ազգակործան աղանդներ վաղուց ի վեր հաստատվել են Հայաստանում և մարդորսությամբ են զբաղված:

- Եթե ՙԷություն՚ ազգային իմաստության տաճարը և նրա վերոնշյալ առաքելությունը սպառնում են նաև Հայ առաքելական եկեղեցուն, ուրեմն վտանգավոր եմ նաև նրա համար, իսկ իրականում` հենց աղանդների և տգիտության: Քարոզչություն չանենք, թող յուրաքանչյուր ընթերցող դատի ըստ իր հայացքների ու տրամաբանության:

- Ձեր գործողություններն ու դիրքորոշումները որևէ կերպ աղերսվո±ւմ են Հայաստանի ներքաղաքական խնդիրների հետ: Դուք մտերիմ եք եղել և համագործակցել եք Հայաստանում այսօր իշխանական կուսակցություն համարվող ՀՀԿ հիմնադիր, դիսիդենտ, երջանկահիշատակ Աշոտ Նավասարդյանի հետ: ՀՀԿ նավասարդյանական թևի, շերտերի հետ համագործակցության, հաղորդագրության եզրեր ո±ւնեք և որքանո±վ են Ձեր առաջիկա պլանները համընկնում հայրենիքի քաղաքական զարգացումների հետ:

- Ես մտերիմ եմ եղել ազգանվեր ու հայրենանվեր բոլոր խոհեմ և ազնիվ անձերի ու շրջանակների հետ, մինչև վերջերս հնարավորինս մնալով վերքաղաքական, վերկուսակցական և վերկրոնական: Հայրենիքի այժմյա իրադարձությունների հետ կապեր չունեմ, հետևում եմ միայն որպես ազգաբան: Չեմ կարծում, որ իմ կենդանության օրոք բախտորոշ փոփոխություններ լինեն, ապագայում` վստահ: Ամենայն անում եմ այդ հեռանկարով:

- Ծանո±թ եք Հայաստանում տիրող քաղաքական, հասարակական – սոցիալ տնտեսական իրավիճակին, ինչպիսի±ն են բնորոշումները հեռվից, գուցե` ավելի սառը հայացքով ու ռեալ բառուբանով:

- Ակնհայտ և հիմնավոր ահազանգերը միայն հավելեմ: Ժամանակին, ետխորհրդային իրադարձություններն ընկալում էի որպես կա’մ հիրավի պատմական վերածնունդ, կա’մ հոգեվարային` աշխուժացում: Արդ, քսանամյա այս կենսափորձը բնորոշում եմ որպես երկհազարամյա պատմության խտացում, իմա` անկումային: Այսուհանդերձ` չեմ կարծում, որ հայերն այս հարյուրամյակում կանհետանան, եթե ասորիները պետականություն կորցնելուց 2500 տարի հետո դեռևս գոյություն ունեն: Եվ հետո, ԽՍՀՄ-ի պես հզոր տերության փլուզուման դեպքում, գաղութարարության նահանջի, ազգային փոքրամասնությունների աշխուժացման ու երրորդ աշխարհի ինքնագիտակցության հետ դժվար թե կայսրություններն ու բռնատիրությունները երկար գոյատևեն: Արդեն ձևավորվում են այլ գերակայություններ և միջազգային փոխհարաբերություններ:

- Սփյուռքի մեջ ապրելով զգո±ւմ եք ՀՀ Սփյուռքի նախարարության գործունեության կարևորությունը, թեկուզ` այսպես կոչված ՙԱրի տուն՚ և տարաբնույթ նախաձեռնություններն ի±նչ արձագանք են գտնում Սփյուռքում:

- Այդպիսի խրտվիլակ միայն այս խամաճիկ իշխանությունները կարող էին հորինել: Այն, անգամ երբեմնի Սփյուռքի կոմիտեի շերեփուկը չէ:

- Ընդհանրապես` Սփյուռքում այսօրվա ու երեկվա հայի համար դժվար չէ± ինքնադրսևորվելը, և արդեն այսքան տարի ապրելով այնտեղ, ի±նչ եք կարծում որքա±ն են Ձեր պես մտածողները:

- Ավելի ու ավելի քիչ: Լինելով սփյուռքահայի հետնորդ և վերջին շուրջ 35 տարիներին ապրելով ու գործելով արտերկրում, ականատես եղա Սփյուռքի ուռճացմանն ու միաժամանակ ուծացմանը: Իսկ ինձ պես մտածողները հավելվում են նավաբեկյալների համաբանությամբ ու համաչափությամբ, այդուհանդերձ` մեծամասամբ ընկղմելով ՙլողալու՚ անկարողությունից:

- Ձեզ Հայաստանում հիշում են, որպես արորդու, էաբանի, ով Գրողների միությունում մարդաշատ հանդիպումներ էր անցկացնում ու ոգեշնչում մարդկանց: Այդ ոգեղեն ուղին Սփյուռքում շարունակո±ւմ եք և ինչպե±ս:

- Միայն ոգե-գաղափարապես, խիստ սահմանափակ միջոցներով` թեև զգալի ներգործությամբ: Փոքր-ինչ դիտողականությունն ու ազնվությունը բավարար կլինեին գրանցելու համար, որ այդ և հայագիտության ասպարեզում կատարվող բուռն խմորումները ՙԷության՚ ծլարձակումներն են: ՙԷություն՚ ոգե-գաղափարական համակարգը հիրավի անչափ խորն է և դեռ անելու է իր ՙսև, թե սպիտակ՚ գործը (նայած ո±ւմ համար` ինչպե±ս): Կապրեք` կտեսնեք, այն էլ միայն երևութական կողմը: Իսկ եթե երբևէ ստեղծվի հիրավի ազգային պետություն` անհամեմատ շատ ավելին և նույնքան շատ արագ:

- Ծանո±թ եք Հայաստանում լույս տեսնող ժամանակակից գրականությանը և որքանո±վ:

- Միայն մասամբ: Կարող եմ ասել, որ առկա է շատ խոստումնալից պոտենցիալ, գիտամշակութային համարյա բոլոր ասպարեզներում, ցավոք` ոչ աշխարհայացքային և գաղափարական: Զի, 8-ամյա Մոցարտ կարող է լինել, 8-ամյա Պլատոն` դժվար թե: Մինչդեռ` հուզաբանական այդ պոտենցիալը ազգային տաղանդի ինքնաբուխ դրսևորում է: Սերմը առողջ է, ափսոս անդաստանն է ապական: Ուստի` սերմերը կա’մ թերաճում են և` ի վերջո, փտում, կա’մ համասփռվում և առավելաբար բարգավաճում բերրի, թե նպաստավոր միջավայրերում: Այդ եղել է հայոց բուն ողբերգությունն ու թերևս` լինի անհետացման հիմնապատճառներից մեկը, մյուսը` ազգային աշխարհայացքի և գաղափարախոսության բացակայությունն, ըստ այդմ` հարափոփոխ իրավիճակներին չհարմարվելու ունակությունը, ինչպես բոլոր գոյաձևերի և ՙբնական ընտրության՚ պարագաներում: Հուսամ գոնե տարրական այս օրինաչափությունները ՙԷության սկզբունքների ու խորհուրդների խորխորատներ՚ չեն դիտվի:

- Ինչի± մասին կցանկանայիք խոսել, բայց հարց չտրվեց:

- Եթե կողմնացույցի գլխավերևում մագնիս է դրված, ապա դժվար թե ՙփոքրիկ նավակը՚ երբևէ հասնի ՙկապույտ ծով՚ …

Զրուցեց` Սիմոն ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ